rybiki cukrowy zwalczanie

Rybiki

Na świecie istnieje około 500 gatunków rybików.

Jak wyglądają rybiki ?

rybiki cukrowy zwalczanie

Rybiki są owadami średniej wielkości. Większość rybików jest szerszych z przodu, a ich ciała zwężają się ku tyłowi. Ciała rybików są spłaszczone i porośnięte szczecinkami, a zazwyczaj również łuskami.

Czułki rybików są dość długie. Czasami zdarza się, że są one dłuższe od ciał tych zwierząt. Czułki rybików składają się z wielu członów. Im bliżej końca tym są one dłuższe i węższe, a często również wtórnie podzielone. Aparat gębowy rybików  ma postać tęgich żuwaczek. Nogi rybików są stosunkowo krótkie.  Biodra silnie nabrzmiałe. Stopy rybików zbudowane są z od 2 do 5 członów. Rybiki nie posiadają skrzydeł.

Odwłok rybików składa się z jedenastu członów. W dziesiątym z nich tergit jest zredukowany. Jedenasty z nich ma postać nici końcowej. Na bokach dziesiątego segmenty znajdują się dwie przysadki odwłokowe, które są równie długie, co nić końcowa. Na ósmym oraz dziewiątym segmencie odwłoka najczęściej znajdują się wyrostki rylcowe. Czasami zdarza się, że wyrostki te znajdują się również na segmencie siódmym lub nie ma ich wcale.

Na końcu ciała rybików znajduje się nić końcowa i para przysadek odwłokowych. Oskórek rybików jest dość cienki. Jedynie w przypadku kilku gatunków rybików starszych i wszystkich rybików młodych pokryty jest on łuskami. Łuski rybików maja formę wachlarzowatej, owalnej lub trapezowatej płytki. Płytka ta wzmocniona jest grubszą listewka. Listewka ta może być srebrzyście połyskująca, brunatna lub bezbarwna. Łuski rybików tworzą refleksy, które czasami układają się w pasy.

Ciała rybików pokryte są makrochetami czyli szczecinkami makroskopowymi. Makrochety odgrywają znaczącą rolę w rozpoznawaniu gatunków rybików. Makrochety mogą występować w pęczkach, grzebieniach, szeregach lub pojedynczo. Makrochety mogą być pokryte zadziorami, pierzaste, orzęsione lub gładkie. Bywają rozdwojone lub ostro zakończone.

Obok makrochetów na ciałach rybików znajdują się również szczecinki o mniejszych rozmiarach znane jako mikrochety, a także włoski czuciowe. Włoski zmysłowe rybików najczęściej są długie i cienkie. Włoski czuciowe znajdujące się na czułkach mogą mieć formę banieczkowatą, czteroramienną, dwuramienną lub pręcikowatą.

U nielicznych gatunków rybików występują woreczki biodrowe, które znajdują się drugim, trzecim, czwartym, piątym, szóstym i siódmym sternicie. U samców płytki brzuszne dziewiątego, a u samic siódmego, ósmego i dziewiątego segmentu podzielone są na dwa koksosternity.  Na ósmym segmencie samicy znajduje się otwór płciowy, a na końcu jej ciała rurkowate pokładełko. Pokładełko to powstało z przekształconych gonapofizów.  Aparat kopulacyjny samca znajduje się na dziewiątym sternicie. Składa się on z dwuczłonowego prącia i dwóch przewodów wytryskowych. Na pierwszych ośmiu segmentach odwłoka znajdują się po dwie przetchlinki. Samce rybików mają sześć jąder.

Rozmnażanie się i rozwój rybików

W przeciwieństwie do większości owadów rybiki przechodzą rozwój prosty. Linieją przez całe swoje życie w tym również już po osiągnięciu przez nie dorosłości.

Życie uczuciowe rybików raczej by nas nie zadowoliło. Zaloty są wprawdzie u nich złożone i obejmują czynności takie jak ocieranie, bieganie i poklepywanie brakuje jednak u nich kopulacji. Zamiast tego w ostatniej fazie zalotów samiec składa mające kształt gruszek spermatofory i przedzie naprowadzające na nie samicę nici. Samica rybika może skorzystać z całego daru samca i podjąć pokładełkiem cały spermatofor lub pogardzić częścią i wziąć jedynie jego górny, zawierający nasienie fragment. To którą z tych dwóch opcji wybierze samica nie jest uzależnione od humoru samic jak moglibyśmy wnioskować z własnego doświadczenia lecz od ich gatunku.

Czasami samice rybików stwierdzają, że właściwie to żaden samiec nie jest im potrzebny i rozmnażają się przez partenogenezę. Jaja składane są przez rybiki w różnego rodzaju szczelinach.

Występowanie rybików

Rybiki występują na całym świecie, ale najliczniejsze są one w rejonach tropikalnych. Rybiki żyjące poza ludzkimi siedzibami starają się unikać ludzi i innych zwierząt. Często spotykane są one pod gałęziami, pniakami, kłodami, kamieniami oraz w wierzchnich warstwach gleby. Rybiki występują głównie na wysokościach małych i średnich, ale niektóre gatunki potrafią pojawiać się aż do wysokości wynoszącej 4500 metrów nad poziomem morza.

Dzieje rybików – skąd się wzieły rybiki 

Rybiki są dość starą grupą zwierząt. Naukowcy uważają, że rybiki pojawiły się już w dewonie, ale z dowodami na te stwierdzenia jest już nieco gorzej. Znaleziono wprawdzie pochodzące z dewonu fragmenty oskórka, ale niestety stwierdzić czy należą one do rybików czy też przerzutek już się nie udało. Wspomniane znalezisko pochodziło z okolic Gilboa w stanie Nowy Jork.

Kolejne znalezisko, które jak się podejrzewa mogło być rybikiem pochodzi z karbonu. Dla przypomnienia to ten okres kiedy ziemię porastały drzewiaste paprocie, które przekształciły się w węgiel, który spalamy w piecach dzięki czemu w naszych domach jest wystarczająco ciepło, by mogły w nich żyć rybiki. Również tutaj niestety nie wiemy czy znaleziony owad był rybikiem czy też nie. Sam Kluge będący odkrywcą tego znaleziska czyli owada  Carbotriplura kukalovae umieścił go w nowym rzędzie Carbotriplurida. Dopiero w 2005 roku, a więc 9 lat od pierwotnego odkrycia Engel i Grimaldi stwierdzili, że możliwym jest iż mamy do czynienia z rybikiem. Minęło kolejnych 9 lat i kolejni naukowcy pochylili się nad tym znaleziskiem. A ponieważ ile głów tyle pomysłów uznano, ze rybik ten należy do kladu Paranotalia. Z dolnego karbonu pochodzi też rybik Ramsdelepidion schusteri. Z jego klasyfikacją również były niamałe problemy, ale myślę, że podarujemy już sobie historię przygód związanych z klasyfikacją systematyczną tego owada.

Podsumowując jeśli chodzi o karbon i czasy wcześniejsze to coś tam wykopaliśmy, ale właściwie nie wiemy do końca co.

Dopiero z kredy pochodzą pewne znaleziska rybików. Z tego okresu pochodzą dwie skamieniałości rybików, które znalezione zostały na terenie Brazylii.

Poza wymienionym wcześniej skamieniałościami z których tak naprawdę tyko te dwie z Brazylii możemy uznać za pewne pozostałe skamieniałości rybików pochodzące z kredy lub trzeciorzędu znalezione zostały w bursztynie.

Skamieniałości te to:

  • Kredowe Inkluzje Burmalepisma cretacicum z birmańskiego albu,
  • Eoceńskie inkluzje Allacrotelsa dubia oraz Lepidotrix pilifera z bursztynu bałtyckiego,
  • Mające od 20 do 30 milionów lat inkluzje rodzajów Archeatelura, Ctenolepisma, Hemitrinemura, Paleograssiella, Protolepisma i Trinemurodes,
  • Pochodzące z oligocenu Onychomachilis fischeri oraz Onycholepisma arizonae (to, czy w tym przypadku rzeczywiście mamy do czynienia z rybikami nie jest jednak pewne).

Co jedzą rybiki?

Dziko żyjące rybiki żywią się strzępkami grzybów, glonami, rozkładającym się drewnem, butwiejącymi liśćmi, innymi szczątkami roślinnymi oraz martwymi owadami. Rybiki cukrowe są jednymi z nielicznych gatunków owadów samodzielnie wytwarzających celulazę niezbędną do wytwarzania celulozy. Rybiki często żyją w gniazdach innych gatunków owadów w tym zwłaszcza mrówek i termitów. Rybiki żyjące w gniazdach mrówek zjadają ich zapasy, a nawet zabierają płyn, który mrówki wymieniają między sobą.

Klasyfikacja systematyczna rybików

Jak wspominaliśmy rybiki w przeszłości zaliczane były do rzędu szczeciogonków, które zaliczane były do owadów bezskrzydłowych. Później rybiki awansowały i stały się osobnym rzędem w podgromadzie owadów bezskrzydłowych. Podgromada ta została wyłączona z owadów skrytoszczękich w związku z czym szczeciogonki stały się jedynym zaliczanym do niej rzędem. Wydawałoby się, że to wystarczająco wiele zawirowań jak na tak unikającą rozgłosu i świateł reflektorów grupę zwierząt jak rybiki (w końcu uciekają gdy tylko włączymy światło). Naukowcy nie dali jednak rybikom spokoju i nie przestali ich badać. Badali ich biologię molekularną, embriologię i anatomię porównawczą. A jeśli ktoś coś bada to może coś odkryć. Tak było i tym razem ponieważ okazało się, że rybiki bliżej spokrewnione są z owadami uskrzydlonymi niż z przerzutkami. W takiej sytuacji nie było innego wyjścia jak tylko utworzyć nowy klad, który obejmować będzie uskrzydlone i rybiki. Tak też zrobiono. Dokonał tego Hennig w 1953 roku. Nowemu kladowi nadał on nazwę Dicondylia. Co właściwie oznacza ta nazwa? Nawiązuje ona do wyjątkowej cechy przedstawicieli tej grupy, a mianowicie do faktu, że ich żuwaczki mają dwukłykciowe połączenie z puszką głowową.

 

To do jakiej grupy zaliczane są rybiki zmieniało się kilkukrotnie, ale i z wewnętrznym podziałem tej grupy nie było lepiej. Perypetii związanych ze zmianami w podziale rybików na mniejsze jednostki systematyczne nie będziemy już jednak przedstawiać. W chwili obecnej rybiki dzielone są na dwa podrzędy, a mianowicie Archizygentoma i Neozygentoma. Do podrzędu Archizygentoma należy jedna rodzina Tricholepidiidae. Podrząd Neozygentoma składa się z dwóch infrarzędów: całkowicie wymarłego infrarzędu Parazygentoma do którego należała tylko jedna rodzina Lepidotrichidae oraz z występującego współcześnie infrarzędu Euzygentoma do którego należą rodziny Ateluridae, Lepismatidae, Maindroniidae i Nicoletiidae.

Zagrożenia – straty wyrządzane przez rybiki 

Rybiki są grupą zwierząt wyrządzających spore szkody w gospodarce człowieka w tym zwłaszcza na terenie muzeów, bibliotek i archiwów. Niszczone są przez nie skórzane oprawy książek, zbiory zielnikowe, tkaniny, stare dokumenty i tapety. Rybiki wyrządzają też szkody w produktach spożywczych, które transportowane są na statkach i składowane w magazynach w tym zwłaszcza orzeszkach ziemnych i mące. Z gatunków występujących w Polsce szkodnikami są rybik piekarniczy i rybik cukrowy znany również jako srebrzyk, a z gatunków występujących poza nią Ctenolepisma longicaudata, Acrotesla collaris , Ctenolepisma lineata, Ctenolepisma targioniana oraz Ctenolepisma rothschildi.

Wykorzystanie rybików do produkcji biopaliw

Spore aczkolwiek jak dotąd niespełnione nadzieje wiązane są z wykorzystaniem rybików do produkcji paliw. Nadzieje te wynikają z faktu, że owady te potrafią samodzielnie rozkładać lignocelulozę.

Poleć innym ten artykuł: