mucha końska zdjęcie

Mucha końska znana również jako Jusznica deszczowa (Haematopota pluvialis) jest owadem z rodziny bąkowatych i rodzaju haemotopa. Na terenie Polski żyje sześciu przedstawicieli tej rodziny. Odróżnienie od siebie poszczególnych gatunków much końskich jest dość trudne.

mucha końska zdjęcie

Nie należy jednak zapominać o tym, że nazwą mucha końska potocznie bywają określane bywają różne gatunki owadów w tym między innymi ścierwice, łowiki, bąki, gzy, łowiki, rączycowate i inne. Jusznica deszczowa jest jedynie owadem, który terminem mucha końska określana bywa najczęściej. W dalszej części artykułu to właśnie jusznice deszczową będziemy określać terminem mucha końska. Oba te terminy czyli jusznica deszczowa i mucha końska będziemy stosować w naszym artykule zamiennie.

Opisanie i nazwanie muchy końskiej

Mucha końska znana jest od dawna. Po raz pierwszy opisał ją w 1758 roku Karol Linneusz. Karol Linneusz był pierwszą osobą, która opisywała i klasyfikowała gatunki, a zatem muchę końską spotkało tym sposobem spore wyróżnienie.

Nazwa rodzajowa muchy końskiej czyli haemotopa pochodzi z języka greckiego i oznacza pijący krew. Nadana została ona przez niemieckiego entomologa Johanna Wilhelma Meigena.

Jak wygląda mucha końska?

Bąkowate do których zaliczana jest jusznica są dość dużymi owadami. Nie dotyczy to jednak jusznic deszczowych będących jednymi z najmniejszych przedstawicieli tej rodziny. Jusznice deszczowe osiągają od 8 do 11 milimetrów długości. Muchy końskie mają podłużne, wąskie, szare ciało. Na tułowiu jusznicy deszczowej znajdują się ciemne pasy. Skrzydła muchy końskiej pokryte są brązowo-szarym, marmurkowym wzorem. Charakterystyczną cechą muchy końskiej są jej oczy. Wygląd oczu muchy końskiej różni się w zależności od jej płci.

Dezynsekcja

U samic muchy końskiej mają one jednolity, fioletowo-purpurowy kolor z mającymi jaskrawozielony kolor przepaskami. Dolna część oczu samca muchy końskiej zabarwiona jest w ten sam sposób. Górna część oczu samca muchy końskiej ma jednolity brązowo-szary kolor. To jaki konkretnie kolor górnej części oczu możemy zaobserwować uzależnione jest od tego, pod jakim kątem pada na nie światło. Patrząc na oczy samców muchy końskiej można odnieść wrażenie, że składają się one z dwóch, odrębnych połówek. Mucha końska posiada ssąco-tnący aparat gębowy. Aparat ten składa się z pary żuwaczek oraz szczęk. Szczęki muchy końskiej otoczone są miękką rynienką, która ukształtowała się z dolnej wargi. Aparat gębowy muchy końskiej jest zatem dużo bardziej prymitywny niż jest to w przypadku aparatu gębowego innych krwiopijców takich jak na przykład komary, czy kleszcze. Na głowie muchy końskiej znajdują się długie i grube czułki. Są one znacznie grubsze i dłuższe niż jest to w przypadku czułek innych gatunków muchówek. Czułki muchy końskiej są czarne. Jedynie nasada czułek muchy końskiej, a czasami nawet cały trzeci człon są czerwono-brunatne. Czerwono-brunatne fragmenty pomagają odróżnić muchę końską od innych spokrewnionych z nią owadów na przykład od Haematopoda crassicornis, której czułki są całkowicie czarne.

Gdzie najczęściej występuje mucha końska ?

Mucha końska to owad występujący wyjątkowo licznie i powszechnie. Najczęściej mucha końska widywana jest na terenach wilgotnych. Spotykana jest w okolicach zbiorników wodnych oraz na polanach położonych w środku lub na obrzeżach lasów. Muchy końskie zazwyczaj występują masowo, ale widywane bywają również pojedyncze osobniki. Muchy końskie najliczniejsze są w miesiącach letnich zwłaszcza w lipcu i w sierpniu. Pierwsze osobniki much końskich pojawiają się jednak już w maju, a ostatnie widywane są jeszcze w październiku.

Czym żywią się muchy końskie

Samce muchy końskiej odżywiają się głównie pokarmem roślinnym w postaci nektaru różnych gatunków kwiatów. Czasami zdarza się, że muchy końskie odżywiają się również produkowaną przez mszyce spadzią. Samce much końskich bywają nawet pożyteczne ponieważ pomagają w zapylaniu roślin.

Samice much końskich odżywiają się krwią ssaków. Aby ją zdobyć atakują zwierzęta gospodarskie takie jak konie i bydło, a także psy i ludzi. Samice muchy końskiej są wyjątkowo ciche. Znacznie cichsze niż również odżywiające się krwią komary. Pozwala im to na bezszelestne podlecenie do ofiary. W przypadku ludzi najczęściej atakowane przez muchy końskie są ręce. Ukąszenie muchy końskiej jest wyjątkowo bolesne. Najczęściej pozostaje po nim spora opuchlizna.

Jak atakują muchy końskie ?

Jak już wspominaliśmy samice much końskich odżywiają się krwią. Istnieje wiele gatunków zwierząt odżywiających się krwią. Taki sposób odżywiania ma jednak pewną wadę. Gospodarze nie lubią gdy ich krew jest wypijana. Dlatego zazwyczaj podejmują różne działania mające na celu zabijanie pasożytów. Różne gatunki pasożytów odżywiających się krwią wykształciły różne strategie mające na celu sprawienie, by tak się nie stało.

Pierwszą z tych metod jest zastosowanie znieczulenia, które sprawia, że ofiara nie czuje tego, że została zaatakowana przez pasożyta. Taką metodę postępowania przyjęły między innymi kleszcze.

Druga metoda to posiadanie twardego ciała, które zmniejsza prawdopodobieństwo zgniecenia przez gospodarza. Jest tak między innymi w przypadku pluskiew.

Mucha końska ma jeszcze inny sposób aby przechytrzyć gospodarza. Zamiast starać się aby jej ukąszenie było bezbolesne tak jak u w przypadku wspomnianych przed chwila kleszczy kąsa ona w ten sposób, aby jej ukąszenia jak najbardziej bolały. Zaatakowane zwierzę natychmiast ją odgania i skupia się na łagodzeniu odczuwanego bólu poprzez lizanie rany. W tym samym czasie jusznica deszczowa atakuje zwierzę ponowne w innym miejscu wykorzystując fakt, że skupione jest ono na wcześniej zadanej przez muchę końską ranie.

Mucha końska jest stworzeniem wyjątkowo nieustępliwym. Nierzadko wielokrotnie próbuje zaatakować dane zwierzę i nie przerywa swoich prób dopóki jej się to nie uda. Muchy końskie są też wyjątkowo szybkie. Potrafią przemieszczać się z prędkością wynoszącą nawet 140 kilometrów na godzinę.

Zawziętość much końskich zauważano już w starożytności. Ajschylos wspominał, że muchy końskie doprowadzają ludzi do szaleństwa swoim uporczywym dążeniem do zdobycia krwi. Motyw szalonych, nieustępliwych much pojawiał się również w sztukach Szekspira takich jak Król Lear oraz Antoniusz i Kleopatra. Oczywiście nie możemy mieć pewności czy owadami wspominanymi w tych utworach były jusznice czy też przedstawiciele innego spośród określanych terminem mucha końska gatunków.

Amerykański raper 50 cent mawiał become rich or die tryin czyli zostań bogaty lub umrzyj próbując. Gdyby samica muchy końskiej zechciała stworzyć własne życiowe hasło mogła by sparafrazować to powiedzenie i powiedzieć zdobądź krew lub umrzyj próbując.

Zagrożenia ze strony Much Końskich

Jusznice deszczowe wykrywają swoje ofiary głównie za pomocą zmysłów wzroku i węchu. Ataki much końskich szczególnie częste są podczas parnych dni tuż przed burzą. Sprawia to, że jest to wyjątkowo trudny czas dla osób lubiących spędzać czas na świeżym powietrzu. Ataki much końskich są nie tylko nieprzyjemne, ale bywają również niebezpieczne. Jest tak z powodu szczególnego rodzaju substancji zawartych w ich ślinie. Substancje te zapobiegają krzepnięciu krwi gospodarzy, ale również wywołują reakcje alergiczne, choć reakcje te zazwyczaj nie są tak silne jak jest to w przypadku reakcji spowodowanych ukąszeniami pszczół lub os.

Ból i wstrząs anafilaktyczny to nie jedyne problemy z którymi możemy się zetknąć na skutek spotkania z muchą końską. Owady te przenoszą również liczne choroby takie jak miedzy innymi tularemia, wąglik, polio i choroba Heinego-Medina. Muchy końskie mogą też przenosić inne gatunki pasożytów takie jak nicienie lub świdrowce.

Istnieją podejrzenia, że muchy mogą odpowiadać również za przenoszenie Afrykańskiego Pomoru Świń. Muchy końskie często żerują na dzikach w tym również na tych, które zarażone są tą chorobą. W badaniach laboratoryjnych przeprowadzonych przez duńskich naukowców stwierdzono, że świnie karmione muchami zarażonymi ASF mogą w wyniku tej diety zachorować na ASF. Ponieważ przypadkowe połknięcie muchy przez świnie jest jak najbardziej możliwe podejrzewa się, że tą drogą muchy końskie mogą przyczyniać się do rozprzestrzeniania się tej choroby. Jak dotąd nie udało się udowodnić jednak żadnego przypadku przeniesienia wirusa ASF przez muchy końskie na świnie w warunkach naturalnych.

W skrajnych sytuacjach ukąszenie muchy końskiej może doprowadzić nawet do śmierci. W jego wyniku pożegnał się z życiem między innymi mający w chwili zgonu 48 lat zamieszkały w Wielkiej Brytanii inżynier Andy Batty. Andy Batty został ukąszony przez muchę końską w czasie gdy obserwował jak jego 17 letnia córka Catherina jeździ konno. Stało się to w miejscowości Brixham w hrabstwie Devon. Mimo błyskawicznego przybycia na miejsce dwóch ambulansów i helikoptera Andiego Batty nie udało się uratować.  Andy Batty osierocił czwórkę dzieci.

Mimo iż jak widać ugryzienie muchy końskiej może wywołać gwałtowne reakcje to zazwyczaj nie wiąże się ono z konieczność uzyskania pomocy lekarskiej. Czasami na skutek ugryzienia muchy końskiej mogą jednak wystąpić objawy takie jak gorączka, ból stawów, dreszcze lub zaburzenia rytmu serca. W takich sytuacjach udanie się do lekarza może okazać się konieczne.

Podrażnienie i świąd spowodowane ugryzieniem muchy końskiej ustępują zwykle w ciągu jednego dnia, ale na skutek rozdrapywania swędzących miejsc po ukąszeniach much końskich może dojść do infekcji i innych powikłań. W rzadkich wypadkach mogą na skutek ugryzień much końskich mogą wystąpić reakcje alergiczne objawiające się pokrzywką lub dusznością. Generalnie, jako optymalny środek bezpośrednio po ukąszeniu muchy końskiej, powinno się stosować kremy łagodzące ból i uczucie swędzenia.

Poziom reakcji na ukąszenia muchy końskiej jest zatem kwestią czysto indywidualną. Wbrew obawom wielu osób, które silnie reagują na ugryzienia owadów błonkoskrzydłych takich jak pszczoły, osy, mrówki lub szerszenie poziom reakcji na ugryzienia jusznicy w żaden sposób powiązany ani skorelowany z poziomem reakcji na ugryzienia wspomnianych owadów.

Muchę końską dość trudno jest zabić. Nie ma ona wprawdzie równie dużego refleksu jak mucha domowa, ale jej reakcja jest zdecydowanie szybsza niż jest to w przypadku komarów od których w dodatku jest cichsza. Muchy końskie są też dość wytrzymałe na zgniatanie i podobnie jak muchy domowe są odporne na mniej solidne pacnięcia. Wytrzymałość ta nie jest wprawdzie tak wysoka jak na przykład u pluskiew, ale wystarcza by muchom końskim nie straszne były uderzenia końskich lub bydlęcych ogonów.

Muchy końskie są owadami z reguły odżywiającymi się na wielu ofiarach. Bolesność ich ukąszeń w przypadku zwierząt (nie tylko hodowlanych) prowadzi do reakcji gospodarza. Reakcja ta często prowadzi do ucieczki muchy końskiej. Po ucieczce dość często zdarza się, że mucha końska atakuje nowego gospodarza. Zazwyczaj nie ma ona problemu z jego znalezieniem ponieważ muchy końskie często atakują zwierzęta żyjące w stadach. Ten sposób żerowania z wieloma gospodarzami nierzadko atakowanymi w krótkich odstępach czasu sprawia, że muchy końskie mogą stawać się i często są wektorami chorób ludzkich i zwierzęcych.

Rozmnażanie się i rozwój much końskich

Krew podobnie jak jest to w przypadku wielu innych odżywających się krwią zwierząt jak na przykład komary potrzebna jest muchom końskim do rozmnażania się samic. Uzyskują one z krwi białko, które niezbędne jest im do wytworzenia jaj. Można powiedzieć, że dzięki krwi muchy końskie robią sobie jaja. Muchy końskie, które nie zdobędą krwi umierają bezpotomnie. Nie ma więc nic dziwnego w tym, że muchy końskie dążą do jej zdobycia za wszelka cenę mimo iż jej zdobycie niemal zawsze wiąże się z ryzykiem śmierci. Jaja składane są przez samice muchy końskiej  w wilgotnej glebie znajdującej się w okolicach zbiorników wodnych. Jaja much końskich początkowo są białe, ale z wiekiem ciemnieją.

Larwy much końskich wylęgają się z jaj po upływie 6 dni. W opuszczeniu jaja pomaga im specjalny kolec. Larwy much końskich są długie i cylindryczne. Ich ciała składają się z małej głowy i dwunastosegmentowego ciała. Wokół segmentów znajdują się pierścienie guzków i pasma krótkich szczecin. Larwy much końskich żyją w wodzie lub na granicy linii brzegowej. Larwy much końskich polują na larwy innych owadów w tym między innymi na larwy również odżywiających się krwią komarów. Życie larw much końskich trwa znacząco dłużej od życia osobników dorosłych much końskich. Zimę larwy much końskich spędzają w stanie diapauzy (odrętwienia).

Zapobieganie ukąszeniom much końskich

Jeśli chodzi o metody zapobiegania ugryzieniom muchy końskiej to są one bardzo podobne do metod stosowanych w celu uchronienia się przed ukłuciami komarów. Należy nosić ubrania z długimi rękawami i nogawkami, co zmniejszy obszar skóry narażony na ugryzienie uch końskich. Można też spróbować noszenia ubrań nasączonych permetryną. Warto również unikać wychodzenia za dnia, kiedy żerują muchy końskie. Z drugiej strony w godzinach  rannych i wieczornych żerują również żywiące się krwią komary. Oznacza to, że chcąc uchronić się przed ukąszeniami różnych rodzajów krwiopijnych owadów będziemy zmuszeni przynajmniej przez pewną część roku całkowicie omijać miejsca w których występują za równo komary jak i muchy końskie.

W praktyce skutecznie i prosto możemy zabezpieczyć się przed muchami końskimi jedynie będąc w domu. W tym celu wystarczą standardowe metody stosowane w celu zwalczania owadów w domach takie jak lampy owadobójcze i moskitiery w oknach.

W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa pojawienia się much końskich w pobliżu domu należy opróżnić zbiorniki wody stojącej takie jak baseny i brodziki.

Wahania liczebności much końskich

Liczebność much końskich znacząco waha się w zależności od roku. Uzależnione jest to głównie od panującej w danym roku pogody. Szczególnie liczne muchy końskie są podczas lat cieplejszych. Klimat w tym również klimat Polski stale się ociepla w związku z czym można przewidywać, że liczebność much końskich w kolejnych latach może rosnąć.

Straty powodowane przez muchy końskie

Muchy końskie powodują spore straty w rolnictwie. Mogą prowadzić do zmniejszenie przyrostów masy mięśniowej i produkcji mleka u atakowanych przez nie zwierząt.

Z jednej strony atakowane przez nie bydło traci kalorie na odbudowę uszkodzonych tkanek i krwi. W przypadku licznych ukąszeń, ubytki krwi również są znaczne. Z danych opublikowanych w biuletynie USDA nr 1218 przez Webb-a i Wells-a wynika, że w czasie jednego posiłku mucha końska może spożyć 1 milimetr krwi.

Z drugiej muchy końskie uniemożliwiają atakowanym przez nie zwierzętom, głównie krowom normalne korzystanie z pastwisk. Zaatakowane zwierzęta zbijają się w grupy i stają się pobudzone. Często zdarza się, że na skutek tego zwierzęta ranią siebie nawzajem.

Poleć innym ten artykuł: